اهمیت آموزش خود مراقبتی به کودکان در سنین پایین
اهمیت آموزش خود مراقبتی به کودکان در سنین پایین نام این مقاله از وب سایت رسمی افرادخت می باشد. تیم روانشناسی، تربیتی و آموزشی افرادخت قصد دارد تا به اهمیت آموزش خود مراقبتی به فرزندان و آگاهی افزایی به کودکان در مسائل جنسی برای مراقبت از آن ها در محیط هایی که ممکن است والدین در آن ها حضور نداشته باشد می پردازد. در این مقاله به مسائل از جمله هویت جنسی کودکان و نحوه ی ایجاد یک هویت سالم جنسی مورد بررسی قرار گرفته است.
خودمراقبتی چیست؟
در کشور ما با توجه به ارزش ها و هنجار ها،کانون خانواده جایگاه و اهمیت ویژه ای دارد؛ بنابراین باید به تلاش برای استحکام و پایداری خانواده و ارضای نیازهای عاطفی و روانی هر فرد در چارچوب این نهاد توجه شود.
آموزش مهارت های خود مراقبتی ارتباط متقابل افراد خانواده را بهبود می بخشد.
کودکانی که اطلاعات صحیح و متناسب با توان فکری خودشان در زمینه رشد و بلوغ جنسی دارند ، تجربه ملموس جنسی خود را از لحاظ سنی به تعویق می اندازند.
در حالی که کودکانی که اطلاعات اشتباه و ناقص را کسب می کنند، در اثر کنجکاوی برای رسیدن به پاسخ پرسش های خود، درسنین بسیار پایین تری به دنبال تجربیات جنسی هستند.
خود مراقبتی اقدامات آموختنی، آگاهانه و هدفمندی است که فرد برای خود، خانواده و دیگران ، با انگیزه سالم ماندن، انجام می دهد و به این وسیله هر فرد از سلامت جسمی و روانی خود محافظت می کند ، نیاز های اجتماعی خود را برآورده می سازد و از حوادث پیشگیری می کند.
عوامل موثر در گسترش رویکرد عرفی سکوت در برابر خشونت علیه کودکان و کودک آزاری جنسی شامل موارد زیر است:
- کمبود آموزش و آگاهی مناسب خانواده ها و کودکان درباره رفتار جنسی
- شرم وحیای ناشی از مناسبات فرهنگی و اخلاقی مشهود در جامعه ایرانی
- ترس از قضاوت و واکنش آشنایان و جامعه
- ترس از اقدامات تلافی جویانه عاملان خشونت در صورت فاش کردن کودک آزاری
ابعاد رشد و بلوغ جسمی
بعد جسمانی
خود به خود صورت می گیرد و با ترشح غدد جنسی در دوران بلوغ همراه است.
بعد رفتاری و ارتباط جنسی
خود به خود شکل نمی گیرد و به آموزش و مراقبت و حضور فعال والدین و مربیان دارد.
مراحل مختلف هویت جنسیتی در کودکان
در این بخش به مراحل مهم و پلکانی که برای رشد و ایجاد هویت جنسی در کودکان می انجامد پرداخته شده است.
مرحله اول هویت جنسیتی در کودکان
کودک تا قبل از دو سالگی هیچ برداشتی از دختر یا پسر بودن ندارد. در دو سالگی با مفهوم دختر و پسر آشنا می شود و تفاوت فیزیکی پدر و مادر را درک می کند.
مرحله دوم هویت جنسیتی در کودکان
کنجکاوی در زمینه مسائل جنسی در سنین پیش دبستانی کاملا عادی و طبیعی است. پرسش های کودک ناشی از کنجکاوی اوست و نه کسب آگاهی درباره امور صرفا جنسی
مرحله سوم هویت جنسیتی در کودکان
کودکان در حدود شش تا هفت سالگی به ثبات جنسیتی می رسند و درک می کنند که به کدام جنس تعلق دارند و در می یابند که جنسیتشان در طول زندگی ثابت می ماند.
مرحله چهارم هویت جنسیتی در کودکان
کودکان در سنین دبستان به کنجکاوی های خود درباره امور جنسی ادامه می دهند و با دوستان خود راجع به این مسائل صحبت می کنند.
مرحله پنجم هویت جنسیتی در کودکان
نوجوانی و بلوغ یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی افراد است. سن و علائم بلوغ در دختران و پسران متفاوت است. دختران در حدود ده تا یازده سالگی و پسران در حدود سیزده تا چهارده سالگی به بلوغ جنسی می رسند.
جنسیت
شامل رفتار ها، نقش های اجتماعی و اندیشه های اجتماعی است که فرهنگ حاکم بر هر جامعه بر عهده دو جنس زن و مرد می گذارد.واژه جنسیت یک مفهوم اجتماعی است و با واژه جنس که معمولا برای بیان همان موضوع از دیدگاه زیست شناسی به کار می رود ، متفاوت است.
هویت جنسی
یک حالت روان شناختی و بازتابی از احساس مرد یا زن بودن فرد است. در یک فرایند پیچیده و بسیار حیرت انگیز زندگی انسان شکل می گیرد.
نقش جنسیتی
مجموعه ای از هنجار های اجتماعی و رفتاری در یک فرهنگ خاص است که عموما برای فردی با یک جنس مشخص مناسب دانسته می شوند.
شامل حالت ها، رفتار، اعمال و خصوصیات شخصیتی هستند که به یک جنسیت خاص در آن فرهنگ نسبت داده می شود.
به عبارت دیگر نقش های جنسیتی، فرهنگ محور هستند و در حال که اکثر فرهنگ ها قائل به دو جنسیت ( دختر، زن یا پسر ، مرد) هستند، بعضی فرهنگ ها جنسیت های بیشتری را به رسمیت می شناسند.
صحبت کردن با کودکان درباره مسائل مختلف، روشن می کند که ذهن آنان به چه چیز هایی مشغول است، چگونه درباره مسائل فکر می کنند، و مشکلات احتمالی شان چیست.
هنگامی که با فرزندتان راجع به مسائل جنسی صحبت می کنید ، باید مراقب باشید که آیا اطلاعاتی که کودک کسب می کند ، خوب و مفید، درست وکافی است یاخیر.
از طریق گفت وگو با کودک می توانید ارزش ها و هنجار های خود را به او منتقل کنید.
اگر از گفت وگو در زمینه مسائل جنسی سر باز زدید، و قضایا را به سکوت ختم کنید، کودک تلاش می کند که این اطلاعات را به طریق دیگری کسب کند.
آنگاه مناسب و نامناسب بودن کارها را از زبان دیگران می شنود و در این صورت شما دیگر از چگونگی اندیشه کودک خود درباره تمایلات و مسائل جنسی اطلاع نخواهید داشت.
آموزش خودمراقبتی به چه معناست؟
آموزش خودمراقبتی یا آموزش پیشگیری از سوء استفاده جنسی، آموزش مهارت‌هایی به کودکان است تا مورد سوء استفاده جنسی قرار نگیرند.
آموزش خودمراقبتی باید از سوی والدین انجام شود. آموزش خودمراقبتی و افزایش آگاهی کودکان بهترین راهکار پیشگیری از کودک‌آزاری است.
آموزش خودمراقبتی برای جلوگیری از سوء استفاده‌ی جنسی از کودک در خانواده و جامعه
اعضای خانواده یا افراد آشنا بیش از سایرین عاملان سوء استفاده‌ی جنسی از کودکان هستند. این بدان معنی است که آموزش خودمراقبتی به کودکان برای جلوگیری از سوء استفاده‌ی جنسی باید از خانواده و آشنایان شروع شود.
در اینجا، برخی کارهای روزمره جهت آموزش خودمراقبتی ذکر شده‌اند که با بهره‌گیری از آن‌ها می‌توان از آزار جنسی جلوگیری کرد:
- درباره‌ی آزار جنسی و ایمنی شخصی و جنسی با کودکان صحبت کنید.
برخی ملاحظات ایمنی اصلی را انجام دهید؛ برای مثال، اگر کودک شما با فردی بزرگسال تنها ماند، اطمینان حاصل کنید که می‌توانید آن‌ها را ببینید یا حتی هر‌از‌گاهی به آن‌ها سر بزنید. - همیشه همراه کودک به دستشویی‌‌های عمومی بروید.اگر کودک شما شب منزل کسی ماند یا به اردو، مهمانی یا گردش و… دعوت شد از جزئیات و شرایط خواب او سؤال کنید.
- چگونگی خوابیدن و ورزش کردن کودک و مواردی از این دست را کنترل کنید.
برای مثال، موقع خواب به کودک پیام دهید تا ببینید اوضاع چطور پیش می‌رود. یا بپرسید: «امروز بازی فوتبال چطور بود؟»از والدین دیگر بپرسید که چگونه ایمنی فرزندان خود را بررسی می‌کنند. - درباره‌ی اغوا کردن (درباره اغوا کردن در مقاله “چگونه سوء استفاده جنسی را در کودکان و نوجوانان تشخیص دهیم” توضیح داده شده است) آگاهی پیدا کنید.
اگر احساس خوبی ندارید، به غریزه‌ی خود اعتماد کنید؛ برای مثال، اگر فردی بخواهد فرزند شما را به‌تنهایی بیرون ببرد یا پیشنهاد دهد که به‌طور خصوصی مربی کودک شما باشد و… می‌توانید به او «نه» بگویید. - از والدین دیگر سؤال کنید که درباره‌ی سازمان‌ها و گروه‌های اجتماعی مدافع حقوق کودکان چه اطلاعاتی دارند؛ همچنین درباره‌ی سیاست‌های کاری این سازمان‌ها پرس‌وجو کنید.
سیاست‌ها و اقدامات اجتماعی برای جلوگیری از سوء استفاده‌ی جنسی کودکان
سرویس‌ها و شوراهای محلی همچون مراکز مراقبت از کودکان، مدارس، باشگاه‌های ورزشی و عبادتگاه‌ها باید سیاست‌ها و روش‌هایی خاص برای ایمن نگه‌داشتن کودکان و جلوگیری از آزار جنسی در نظر بگیرند.
از آن‌ها انتظار داشته باشید که به سؤالات شما پاسخ دهند. این خواسته کاملاً منطقی است.
در ادامه، راهکارهایی برای آگاهی از این سیاست‌ها ذکر شده است:
- از مدرسه یا باشگاه ورزشی بخواهید سیاست‌های ایمنی‌شان را پیش از ورود و بعد از خروج کودک از مدرسه به شما اطلاع دهند.
- درباره‌ی ایمنی کودک در باشگاه‌های ورزشی یا سایر گروه‌ها سؤال کنید.
- اگر فکر می‌کنید سرویس‌هایی که در زمینه‌ی ایمنی کودک فعالیت می‌کنند، می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشد، نظرات‌تان را با آن‌ها در میان بگذارید.
- در واقع، انجام دادن این کار رفتاری مسئولانه است که به عنوان عضوی از جامعه باید بدان اهمیت دهید.
- برای مثال، اگر گمان می‌کنید سرویس‌های بهداشتی مرکز خرید محله‌ی شما بیش از اندازه دور‌اُفتاده و پرت است، این موضوع را به مدیریت مرکز اطلاع دهید.
صحبت کردن با کودکان درباره‌ی آزار جنسی
شاید برای شما صحبت کردن درباره‌ی موضوعاتی مانند آزار جنسی کودک دشوار باشد. اما لازم است که آموزش مراقبت جنسی به کودکان را شروع کنید.
صحبت کردن با کودک درباره‌ی سوء استفاده‌ی جنسی به حفظ امنیت او کمک می‌کند.
زیرا کودک درمی‌یابد که سوء‌استفاده‌ی جنسی چیست و از سویی این امکان فراهم می‌شود که درباره‌ی آن حرف بزند.
همچنین گفت‌وگو آزادانه این پیام را می‌رساند که کودک همیشه می‌تواند با شما صحبت کند و موضوع هرچه باشد شما به آن گوش می‌دهید.
اگر نمی‌دانید مکالمه را چگونه باید شروع کنید، می‌توانید حین گقت‌وگو درباره‌ی روابط، احترام و رشد شخصی، به این موضوع برسید و حرف زدن درباره‌ی سوء استفاده‌ی جنسی را پیش بکشید؛ برای مثال، شما می‌توانید درباره‌ی نکات مثبت اعتماد کردن به روابط صحبت کنید، مانند احساس دوست داشتن و گذراندن اوقات خوب با یکدیگر؛ همچنین برخی روابط باعث می‌شوند افراد احساس ناراحتی، ناامنی یا حقارت کنند.
به حرف‌ها و نگرانی‌های کودک توجه کنید
هنگام صحبت کردن، شاید کودک حرف‌های تازه‌ای بزند یا نگرانی‌هایش را با شما در میان بگذارد. در این صورت این دو مرحله باید انجام شود:
گفته‌های فرزندتان را تکرار کنید تا مطمئن شوید درست متوجه شده‌اید؛ برای مثال، «دوست نداری خانم X تو رو محکم ببوسه» یا «فکر می‌کنی آقای Y رفتار عجیبی داره».
با کودک صحبت کنید تا بداند در صورت تکرار این اتفاق چگونه با آن برخورد کند؛ برای مثال، «اگر خانم X سعی می‌کنه تو رو ببوسه، اشکالی نداره که بهش بگی “نه” و ازش دور شی.
کار درستی می‌کنی که این‌ها رو بهم می‌گی. مهم اینه که باهام درمیون می‌‌گذاری.»
به کودکان توانایی گفتن کلمه «نه» را بیاموزید
«نه» گفتن از مهارت‌های مهم در آموزش خودمراقبتی است که کودکان باید بیاموزند.
«نه» گفتن کودک به لمس یا هرگونه عمل ناخواسته بخش مهمی در ایمن ماندن او در برابر سوء استفاده‌ی جنسی است.
اگر کودک شما نمی‌خواهد فرد بزرگسالی او را قلقلک دهد، ببوسد یا بغل کند، اشکالی ندارد که «نه» بگوید و از آن شخص دور شود.
در صورت پیش آمدن رخدادهای زیر، اشکالی ندارد که کودک شما «نه» بگوید؛ برای مثال، اگر کسی:
او را لمس می‌کند. از کودک‌تان بخواهد کاری انجام دهد که باعث شود احساس ناامنی، گیجی یا ترس را تجربه کند
کاری انجام دهد که باعث شود کودک شما بخواهد از او فاصله بگیرد.
او را تهدید کند. او را فریب دهد و در موقعیتی ناامن قرار دهد.
همچنین کودک باید بپذیرد که دیگران نیز به او «نه» بگویند.
این موقعیت‌ها را تمرین کنید: مثلاً، کودک خود را وادار کنید بلند شود و بایستد و با صدای بلند بگوید: «تمومش کن!»، «نه، من از این کار خوشم نمی‌آد!» یا «بسه! این بدن منه، به مادرم می‌گم که چه اتفاقی افتاد! »
