شناسایی نشانه های استرس در کودکان
شناسایی نشانه های استرس در کودکان نام این مقاله از وب سایت افرادخت می باشد. در این مقاله تیم روانشناسی و آموزشی و تربیتی افرادخت به طور دقیق به علائم و نشانه های استرس در کودکان پرداخته است. در این مقاله در رابطه با نشانه های فیزیکی و رفتاری کودکان در مواجهه با اضطراب عنوان شده است. همچنین عوامل بروز استرس و نشانه های فیزیکی در کودکان به طور کامل بررسی شده است. مقاله می تواند به آماده سازی والدین و معلمان و سایر افرادی که با کودکان در تماس هستند کمک شایانی نماید.
اضطراب چیست؟
اضطراب، واکنش طبیعی روح و جسم ما به شرایط غریبه و ناآشنایی است که در آن قرار می‌گیریم. بچه‌ها هم وقتی در شرایط دشواری قرار می‌گیرند، مضطرب می‌شوند. آشفتگی و ناآرامی و علائم جسمانی مثل تپش قلب هم در کودکان و هر در بزرگسالان یکسان است.
استرس و اضطراب در دوران کودکی چقدر شایع است؟
استرس و اضطراب دوران کودکی می تواند در هر شرایطی وجود داشته باشد. که در برخی از موارد، نیاز به تطبیق با کودک و یا تغییر موقعیت کودک است. استرس ممکن است ناشی از تغییرات مثبت در زندگی کودک مانند به دنیا آمدن فرزند جدید و یا ایجاد یک فعالیت جدید باشد.
اما معمولا در اکثر موارد تغییرات منفی هستند که باعث بروز استرس و اضطراب در کودک می شوند. مثل بیماری یا مرگ یکی از اعضای خانواده.
مطالعات و تحقیقات انجام شده نشان می دهد که سطح استرس در کودکان در دهه های گذشته افزایش یافته است. یکی از علل افزایش استرس در کودکان قرار گرفتن در موقعیت های مختلف و قرار دادن کودک در رقابت با سایر کودکان است.
ناموفق بودن در موقعیت ها و نگرانی بابت عقب ماندن در رقابت ها باعث شده است که کودکان و نوجوانان سطح بالایی از استرس و اضطراب را تجربه کنند.
طبق گزارش روانشناسان، تقریباً از هر چهار کودک یک نفر قبل از ۱۹ سالگی افسردگی ناشی از استرس و اضطراب زیاد را تجربه می کند.این استرس و اضطراب زیاد ناشی از فشار رقابت با همسالان، نگرانی در رابطه با امتحانات مدرسه و … است.
انواع استرس‌های رایج و شایع در کودکان
- نگرانی درمورد تکالیف یا نمرات مدرسه؛
- درد، جراحت، بیماری و …؛
- حجم فعالیت‌ها و مسئولیت‌ها در مدرسه، باشگاه و غیره؛
- مشکل با دوستان، آزار دیدن و زورگوییِ سایر بچه‌ها یا فشارهایی که از سمت گروه به کودک وارد می‌شود؛
- تغییر مدرسه، نقل مکان یا مسائل و مشکلات خانوادگی، بی‌خانمانی و غیره؛
- داشتن افکار منفی نسبت به خود؛
- تغییرات جسمی و فیزیکی (مثلا در دوره‌ی بلوغ) در دختران و پسران؛
- مشکلات خانوادگی مانند طلاق یا جدایی؛
- وجود مشکلات و مسائل مالی در خانواده؛
- زندگی در منطقه یا خانه‌ای ناامن.
نشانه های رفتاری استرس در کودکان
- گریان بودن
- خواب زیاد یا خیلی کم
- بی اشتهایی یا پرخوری
- ابراز نگرانی های روزمره
- تحریک پذیری یا بدخلقی
- چسبیدن به والدین یا معلم
- شکایت بیش از حد معمول از مدرسه
- نشان دادن واکنش های ترسناک غیر عادی
- کناره گیری از فعالیت هایی که قبلاً به آنها لذت می داد.
نشانه های فیزیکی استرس در کودکان
- سردرد
- بیخوابی
- کابوس ها
- شب ادراری
- ناراحتی معده
- درد قفسه سینه
- تپش قلب یا افزایش ضربان قلب
- کاهش اشتها، خوردن راحت غذا یا پرخوری
- تظاهر به بیماری برای اجتناب از فعالیت ها
- علائم عاطفی استرس در کودکان
- اضطراب
- بی قراری
- چسبندگی
- نوسانات خلقی
- کاهش تمرکز یا انگیزه
- ترس های جدید یا مکرر
- افزایش گریه، عصبانیت، لجبازی یا پرخاشگری
- واکنش های احساسی بیش از حد به حوادث جزئی
- انزوای اجتماعی، کناره گیری یا عدم تمایل به شرکت در فعالیت های سابق
- عقب نشینی به سمت رفتارهای آرامش بخش از دوران کودکی (مانند مکیدن انگشت شست، جویدن ناخن، خوابیدن با حیوان یا پرنده)
علت استرس در کودکان
منشأ و علت استرس در کودکان می‌تواند عوامل بیرونی مانند مشکل در مدرسه، بروز تغییر در خانواده، درگیری با دوستان باشد. برخی از دلایل استرس در کودکان عبارت‌اند از:
استرس ناشی از تغییرات در خانواده
تغییراتی مانند ازدواج، طلاق، مرگ یکی از اعضای خانواده، تغییر مکان و تولد فرزند جدید می‌توانند احساس امنیت کودک را متزلزل کنند و باعث استرس در کودک شوند.
استرس ناشی از فشار تحصیلی
گاهی اوقات کودکان به دلایل فشار امور مربوط به مدرسه و رقابت با سایر همکلاسی‌ها برای کسب جایگاه برتر دچار استرس می‌شوند. فشار تحصیلی به‌ویژه در کودکانی که از اشتباه کردن یا به‌اندازه‌ی کافی خوب نبودن هراس دارند بسیار شایع است.
استرس ناشی از آزار و اذیت
یکی از علت‌های شایع استرس در کودکان، آزار دیدن از همسالان یا افراد قلدر است. کودک ممکن است به علت ترس یا خجالت این مسئله را با والدین یا معلم‌های خود مطرح نکند.
استرس ناشی از محیط یا رسانه
دسترسی به اخبار امروزه ساده‌تر از هر زمانی شده است و این باعث شده کودکان با دیدن و شنیدن اخبار بد در تلویزیون، مانند اخبار بلایا، حملات تروریستی و افزایش تنش در جهان، مضطرب شوند.
بچه‌های خیلی کوچک حتی ممکن است به خشونت شدید، غم و وحشت در فیلم‌ها واکنش نشان دهند، که می‌تواند باعث ایجاد ترس غیرمنطقی از افراد، تاریکی یا هیولاهای ترسناک شود.
یکی از علت‌های استرس در کودکان نیز می‌تواند برخورد با آزار در فضای مجازی باشد که در کودکانی مشاهده می‌شوند که بدون نظارت والدین به فضای مجازی و اینترنت دسترسی دارند.
اضطراب جدایی
اضطراب جدایی در کودکان به این معنی است که کودک نگران نبودن با والدین و یا مراقبان خود است. اضطراب جدایی در سنین ۱ تا ۳ سال امری طبیعی است. اما برای کودکان بزرگتر، اگر ترس یا اضطراب بیش از حد در مورد جدا شدن از مراقبین باشد، اصلا طبیعی نیست.
کودکان مبتلا به این نوع اختلال اضطراب اغلب نگران مرگ والدین یا جدا شدن از آنها هستند. آنها ممکن است از بیرون رفتن یا رفتن به مدرسه امتناع کنند. کودکان در مورد جدا شدن از والدین خود همیشه کابوس می بینند یا هنگام فاصله افتادن آنها با والدین علائم فیزیکی مانند سر درد، حالت تهوع و اضطراب بیش از حد دارند.
اگر فرزند شما نیز از اختلال اضطراب جدایی رنج می برد، نگران نباشید. شما با مطالعه مقاله کاهش اختلال اضطراب جدایی در کودکان می توانید راهکارهایی برای کاهش اضطراب جدایی فرزند خود پیدا کنید.
استرس و اضطراب ناشی از تغییرات بدن
کودکان هنگامی که نزدیک به سن بلوغ می شوند، تغییرات ظاهری را تجربه می کنند. این تغییرات در بدن کودک می تواند باعث ایجاد اضطراب و استرس کودک شود. والدین باید توجه داشته باشند که به محض بروز استرس و اضطراب کودک در سنین بالاتر، با او در رابطه با طبیعی بودن این تغییرات صحبت کنند.
در مواجهه با استرس در کودکان، چه رفتاری باید داشته باشیم؟
بزرگسالان دلسوز می‌توانند با ارائه ایمنی، همدلی، اطلاعات متناسب با سن و راهنمایی تفاوت چشمگیری در میزان استرس کودکان ایجاد کنند.
با صدای بلند به فرزندتان توجه کنید. اگر می‌بینید که چیزی فرزندتان را آزار می‌دهد، آن را بیان کنید و احساسی را که فکر می‌کنید ممکن است در آن لحظه فرزندتان داشته باشد نام ببرید. آن را در قالب یک مشاهده و نه یک اتهام مطرح کنید.
برای مثال، بگویید «به نظر می‌رسد هنوز از اتفاقی که امروز در پارک رخ داد عصبانی هستی؟» یا «به خاطر رفتن به مدرسه جدید نگرانی؟» سوال کردن به او نشان می‌دهد که می‌خواهید بیشتر در مورد نگرانی فرزندتان بشنوید.این امر به او فرصت حرف زدن و تخلیه هیجانی می‌دهد.
فعال گوش کنید. بپرسید چه مشکلی دارد و صبور و پذیرا باشید. از قضاوت کردن، سخنرانی یا نصیحت کردن در مورد کاری که باید انجام دهد اجتناب کنید. هدف این است که اجازه دهید کودک نگرانی‌ها و احساسات خود را بیان کند و شنیده شود.
سوالاتی بپرسید تا از ماجرا یک تصویر کلی به دست آورید، مانند «و بعد چه اتفاقی افتاد؟» با احساس او همدلی کنید و آن را رد نکنید: «این اتفاق باید ناامید کننده بوده باشد» یا «خدایا، واقعاً ترسناک به نظر می‌رسد.» احساس شنیده شدن و درک شدن به کودک کمک می‌کند تا احساس حمایت کند و از میزان استرس او کم شود.
نشانه های استرس در نوجوانان
در دوران نوجوانی، در حالی که گذراندن زمان بیشتر با اطرافیان و اعتماد به همجنس آنها بخشی عادی از بزرگ شدن است، اجتناب از والدین، ترک دوستی های طولانی مدت برای گروه جدیدی از همسالان یا ابراز خصومت بیش از حد با اعضای خانواده، ممکن است نشان دهد که نوجوان استرس قابل توجهی را تجربه می کند. در حالی که رفتار منفی همیشه با استرس بیش از حد مرتبط نیست، تغییرات منفی در رفتار تقریباً همیشه نشان دهنده وجود مشکلی است.
تفاوت های استرس با ترس، وحشت و اضطراب
هر فرد در زندگی احساساتی چون ترس، وحشت و اضطراب را احساس می کند؛ که هر یک این احساسات می توانند در اثر استرس در فرد بروز پیدا کنند. البته هر یک از این واکنش ها با پاسخ های هیجانی متفاوتی ظاهر می شوند. ترس پاسخی هیجانی است که در پاسخ به تهدید های واقعی و یا تصور قریب الوقوع رخ پیدا می کنند. استرس فشاری روانی است؛ که در پاسخ به ناملایمت های محیطی یا درونی در فرد ظاهر می شود.
وحشت
وحشت مشابه ترس است با این تفاوت که شدت بیشتری دارد و غالبا روند آن سریعتر است. حس اضطراب پاسخی طبیعی است که در موقعیت هایی رخ می دهد که فرد با تنش عضلانی و گوش به زنگی یا رفتارهای ناهنجار در کودک و نوجوان بروز پیدا می کند.
زمانی به این واکنش و حس طبیعی بدن به درجه اختلال می رسد، که فرد به شکل افراطی و ناسازگارانه اضطراب را حس می کند.
اختلال اضطرابی در فرد بین ۱-۶ ماه و بیشتر وجود دارد. در این دوره نه تنها فرد از نظر روانی رنج می بینید، بلکه از لحاظ بالینی عملکرد آن نیز دچار مشکل می شود. اگر استرس در کودکان درمان نشود این اختلال حتی در دوره ها نوجوانی نیز باقی مانده و شدید تر نیز می شود.
احساس بیماری ناشی از استرس داشتن
استرس همچنین می تواند در علائم جسمی مانند معده درد و سردرد ظاهر شود. اگر کودکی بیش از حد به معلم یا مربیان مدرسه می گوید حالش بد است یا از معده یا سردرد مکرر شکایت می کند، یا اگر این شکایات در شرایط خاصی افزایش می یابد (به عنوان مثال، قبل از امتحان مدرسه)، کودک ممکن است استرس قابل توجهی را تجربه کند.
سنجش مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان و نوجوانان
والدین می توانند از یک متخصص سنجش روانشناختی کمک گرفته تا به صورت ادواری کودک یا نوجوان خویش را مورد سنجش قرار داده و در صورت وجود مشکل آگاهی لازم و شدت مشکل را به والدین اطلاع داده تا کودک یا نوجوان مورد مداخله بهنگام قرار گیرد یا در پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی والدین را راهنمایی نمایند.
قرار گرفتن در معرض اخبار ناگوار
خبرها و تصاویر مربوط به جنگ، بلایای طبیعی و خشونت می‌تواند منبع بروز استرس و اضطراب در کودک باشد. کودک ممکن است با دیدن این تصاویر وحشتناک احساس ناامنی برای خود و کسانی که دوستشان دارد کند.
بی‌ثباتی در وضعیت خانوادگی
مشکلات شغلی و مالی در خانواده یکی از مهم‌ترین علت‌های استرس در کودکان است. کودک ممکن است با مشاهده‌ی مشکلات والدین خود و اینکه توانایی کمک کردن به آنها را ندارد دچار احساس گناه و استرس شود.
تماشای فیلم یا خواندن کتاب‌های ترسناک
داستان‌ها یا فیلم‌های ترسناک ممکن است باعث ایجاد استرس و اضطراب در کودکان شود.
مشغول کردن بیش‌ازحد کودک با فعالیت‌های فوق‌برنامه
برخی والدین یا مراکز آموزشی با برنامه‌ریزی کلاس‌های آموزشی بیش‌ازحد، استرس بسیاری را به کودک وارد می‌کنند. این کودکان معمولاً از کلاسی به کلاس دیگر فرستاده می‌شوند. توجه کنید که کودکان زمانی را برای فراغت و بازی نیاز دارند.
سایر مقالات افرادخت