اغلب دیده می‌شود که کودکان در بدو ورود به دبستان تفاوت‌های بارزی در درک مفاهیم از خود نشان می‌دهند و از پیشرفت تحصیلی متفاوتی برخوردارند. در سن ۷ سالگی برخی از کودکان مفاهیم کمّیت، مسافت، عدد، فضا و اشکال را می‌فهمند، ولی بعضی از آنها درک کاملی از این مفاهیم ندارند.
منشاء این اختلافات در وهله اول می‌تواند مربوط به توارث باشد. دانش آموزان دبستانی از خانواده‌های مختلف هستند و از لحاظ ژنتیکی اختلاف اساسی با هم دارند. اما تحقیقات نشان داده‌اند که تاثیر محیط بسیار بیشتر از توارث و ژنتیک است.
عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی کودکان
کودکانی که قبل از سن دبستان، آموزش دیده و تجارب خوبی در خصوص محیط اطراف، ارتباط اشیاء، مفهوم موضوعات مختلف و موضوعاتی از این قبیل کسب کرده‌اند، از نظر تفکر تحلیلی پرورش یافته و زمینه مناسبی در یادگیری مفاهیم علوم و ریاضی به دست می‌آوردند و دارای پیشرفت تحصیلی خوبی هستند. بنابراین بدیهی است که این گروه از کودکان در درک مطالب و مفاهیم مطرح شده در دوره دبستان موفق‌تر از بقیه دانش آموزان خواهند بود.
البته باید توجه کردکه تنها روش آموزش موثر برای کودکان در سنین قبل از دبستان (۲ تا ۶ سالگی)، بازی است. بازی زبانی است که همه کودکان آن را درک می‌کنند و باید براساس سن کودک و میزان درک او طرح شود.
کودکان بسیار کنجکاو بوده و مشتاق کشف دنیای اطراف خود هستند. بنابراین باید از این فرصت نهایت استفاده را کرد و برای برانگیختن یادگیری بیشتر آنها، امکانات لازم را فراهم نمود. در این راستا اولین مربیان کودکان والدین آنها هستند. در واقع آموزش و پرورش کودک و رشد ذهنی او توسط والدین پی‌ریزی شده و در دبستان مفاهیم آموزشی روی آن بنا می‌شود. به همین دلیل امکان پیشرفت تحصیلی کودک در پی‌ریزی شده و در دبستان نتیجه می‌دهد.
مراحل شناختی پیاژه
«پیاژه» روان‌شناس مشهور سوئیسی، چهار مرحله شناختی زیر را برای کودکان ترسیم می‌کند.
۱- مرحله حسی حرکتی از بدو تولد تا ۲ سالگی
۲- مرحله پیش عملیاتی از ۲ تا ۷ سالگی
۳- عملیات محسوس (عینی) از ۷ تا ۱۱ سالگی
۴- عملیات صوری از ۱۱ تا ۱۴ سالگی
پیاژه معتقد است که می‌توان با آموزش‌های اصولی، پیشرفت کودک از مرحله‌ای به مرحله دیگر را تسریع نمود. ولی وی با تحت فشار قرار دادن کودکان مخالف است. این روان‌شناس معتقد است که برای رشد هر مفهوم زمان مناسبی وجود دارد و از این‌رو در آموزش‌ها باید به این زمان‌ها توجه نمود. همچنین لازم به ذکر است که هر یک از این زمان‌های مناسب برای درک و رشد مفاهیم، در افراد مختلف، متفاوت است.
متاسفانه در بین خانواده‌ها به کرات دیده می‌شود که برای یادگیری برخی موضوعات کودکان را تحت فشار قرار می‌دهند. واین والدین با تهدید و تطمیع سعی در آموزش غیراصولی آنها دارند. در این نوع آموزش شاید در کوتاه مدت موفقیت‌هایی دیده شود، ولی در دراز مدت باعث سرخوردگی کودک از یادگیری می‌شود.
