۱۰ راهکار کاربردی برای آموزش مدیریت زمان به کودکان ۳ تا ۱۳ سال

بسیاری از کودکان درگیر این موضوع هستند که بعد از مدرسه، بیشترین استفاده از زمانشان را ببرند؛ تکالیف‌شان را تمام کنند، با کامپیوتر بازی کنند، کارتون ببیند، به سراغ کتاب‌های‌شان بروند، با دوست‌های‌شان صحبت کنند، شام بخورند و بعد وسایل‌شان را برای کلاس روز بعد جمع کنند. 

در چنین مواقعی، نداشتن یک برنامه‌ریزی واقعی و کاربردی موجب می‌شود کودکان نتوانند به خواسته‌های ذهنی خودشان برسند. بیشتر بچه‌ها تا دوران راهنمایی، مهارت‌های شناختی لازم برای سازماندهی مستقل برنامه‌هایشان را ندارند؛ با این حال می‌توانید از همان سه سالگی به آنها آموزش دهید که چگونه برنامه‌ریزی داشته باشند و زمان خود را اولویت‌بندی کنند.

دکتر لین ملتزر، رئیس مؤسسه تحقیقاتی یادگیری و توسعه، با انجام پژوهشی بیان کرده: «وقتی به کودکان از سن پایین استراتژی‌های مدیریت زمان را آموزش می‌دهیم، آنها این تکنیک را درونی می‌کنند. چنین روندی کودکان را برای رسیدن به موفقیتی همیشگی و پایدار در مسیر زندگی آماده می‌کند.»

اگر برای‌تان سوال پیش آمده که چگونه می‌توان آموزش مدیریت زمان به کودکان را شروع کرد، جای نگرانی نیست؛ در این مقاله گروه‌های سنی ۳ تا ۴ سال، ۴ تا ۸ سال و ۸ تا ۱۳ سال را بررسی می‌کنیم و متناسب با هر کدام، راهکارهایی ارائه می‌دهیم.

در ادامه نیز به سه پرسش پرتکرار پدر و مادرها در مورد مدیریت زمان در کودکان می‌پردازیم. اگر شما هم کودکی دارید که به نظر می‌رسد زمان خودش را به خوبی مدیریت نمی‌کند، این مقاله می‌تواند به شما کمک کند روش‌های مدیریت زمان را به فرزندتان آموزش دهید.

آموزش مدیریت زمان برای کودکان ۳ تا ۴ سال

کودکان در چهار سالگی شروع به درک مفاهیم انتزاعی مانند زمان می کنند. با این حال، این موضوع ممکن است از کودکی به کودک دیگر متفاوت باشد؛ چرا که کودکان با سرعت‌های مختلفی به نقاط عطف رشدی می‌رسند.

برای کودکان سه ساله و چهار ساله، زمان به «حالا» و «حالا نه» تقسیم می‌شود. این نوع تقسیم‌بندی، به کودکان کمک می‌کند متوجه شوند اتفاقات بعدی را چگونه پیش‌بینی کنند و به چه شکل برای آنها برنامه‌ریزی داشته باشند. 

برای تقویت مهارت مدیریت زمان در این گروه سنی می‌توانید:

۱- در مورد تغییر فصل‌ها صحبت کنید

فصل‌ها وسیله‌ای کاربردی و مهم برای معرفی ماهیت چرخه‌ای زمان هستند. به عنوان مثال وقتی در کلاس‌های پیش‌دبستانی سلاله با برگ‌های مختلف روی کاغذ، کار چاپ انجام می‌دادیم، فقط برای تقویت حس زیبایی‌شناسی و خوش‌گذرانی نبود. کودکان با دیدن برگ‌ها ماهیت زمان را درک می‌کنند.

کودکان با مشاهده یک درخت در طول فصل‌های مختلف، می‌توانند روند پیشرفت را ببینند: در بهار برگ‌های درختان سبز است. در تابستان قرمز می‌شوند. در پاییز آرام آرام قهوه‌ای و در نهایت از درخت می‌ریزند و دوباره در بهار زنده می‌شوند. این یک نمایش ملموس از گذشت زمان است که کودکان می‌توانند آن را درک کنند.

اما این چرخه چگونه به مدیریت زمان کمک می‌کند؟ بچه‌های کوچک با مشاهده الگوهای موجود در طبیعت و زندگی روزمره، به طور شهودی مفهوم زمان و نحوه ایجاد نظم را درک می‌کنند. 

برای مثال می‌توانید این مهارت را با مرتب کردن عکس‌های خانوادگی بر اساس فصل‌های سال، تقویت کنید. یا می‌توانید زمانی که به پیاده‌روی می‌روید به الگوهای زمانی موجود در طبیعت اشاره کنید.

۲- یک برنامه تصویری درست کنید

ما به عنوان بزرگسالان، از برنامه‌ها و تقویم‌هایی استفاده می‌کنیم که به ما یادآوری می‌کنند چه کاری را باید در چه زمانی انجام دهیم. در دنیای پیش‌دبستانی هم ما می‌توانیم از تصاویر استفاده کنیم. به عنوان مثال سیب می‌تواند برای نشان دادن زمان میان‌وعده و کتاب برای نمایش زمان داستان خواندن و قصه‌گویی به کار برود. 

به این شکل اگرچه کودکان سه ساله و چهار ساله نمی‌توانند ساعت دقیقی را که قرار است میان وعده بخورند، به شما بگویند؛ اما می‌دانند که این ساعت بعد از زمان دستشویی و قبل از کتاب‌خوانی است. این تکنیک به کودکان حس آرامش‌بخشی از نظم و قابلیت پیش‌بینی می‌دهد.

از آنجایی که بچه‌های کوچک تکرار و روال‌ها را دوست دارند، برنامه‌هایی از مراسم صبحگاهی و قبل از خواب کودک خود ایجاد کنید که مراحل را به شکل کامل نشان بدهد. سپس از فرزندتان بخواهید مراحل را در حین انجام آنها بررسی کند. این کار درس مهمی برای تقسیم کردن فعالیت‌های بزرگتر به کارهای کوچکتر و قابل کنترل‌تر است. 

آموزش مدیریت زمان برای کودکان ۴ تا ۸ سال

همانطور که بچه‌ها در این کلاس‌ها پیش می‌روند، یاد می‌گیرند که تقویم و ساعت را بخوانند. این موارد اصول اولیه‌ای است که آنها برای داشتن یک برنامه زمانبندی نیاز دارند. 

برای تقویت مهارت مدیریت زمان در این گروه سنی می‌توانید از این روش‌ها استفاده کنید:

۳- برای هر چیزی جایی پیدا کنید

اگر کودکی مدادش را پیدا نکند، نمی‌تواند فعالیت صبحگاهی‌اش را تمام کند. بنابراین، ایجاد نظم باید مهم‌تر از مدیریت زمان باشد. یکی از معلم‌های جوان مدرسه برای ایجاد انگیزه در دانش‌آموزانش، شخصیتی به اسم دسکالینا خلق کرد که پسر عموی پری دندان بود.

همان پری معروفی که با دیدن دندان زیر بالشت بچه‌ها برای‌شان هدیه می‌گذاشت. دسکالینا اما برعکس دخترعمویش، به دنبال میزهای تمیز و مرتب است و وقتی یک میز مناسب پیدا می‌کند، یادداشت، هدیه یا تکه‌ای آب نبات روی میز می‌گذارد. 

وقتی دسکالینا در کلاس می‌چرخد، همه میزهای کلاس ناگهان مرتب می‌شوند. معلم کلاس روال‌های واضحی را برای منظم بودن مشخص می‌کند، مانند یک پوشه با نام «وسایل داخل مدرسه» برای تکالیف ناتمام مدرسه و یک پوشه با نام «وسایل خانه» برای بردن تکالیف منزل.

ممکن است همه کودکان ایرانی با شخصیت پری دندان آشنا نباشند؛ می‌توانید همین کار را را با شخصیتی انجام دهید که برای آنها آشنا باشد. 

برای تشویق فرزندتان به مرتب نگه داشتن وسایل مدرسه یا اتاق خودش، موجود اسطوره‌ای یا فانتزی خودتان را خلق کنید تا کارها و یادداشت‌هایی به او بدهید: یک چک لیست هفتگی که به راحتی قابل بررسی باشد. 

به عنوان مثال: 

«تکالیف در کوله پشتی است؟ 

برگه ثبت‌نام امضا شده است؟»

۴- از زمان‌سنج تصویری استفاده کنید

خیلی از معلم‌ها و پدر و مادرها برای کمک به کودکان کلاس اولی‌ خود، برای درک اینکه چقدر زمان برای انجام کارشان باقی مانده، یک زمان‌سنج شبیه کیک را روی صفحه خود نمایش می‌دهند.

به عنوان مثال، وقتی می‌خواهند زمان‌سنج را برای ۱۵ دقیقه تنظیم کنند، یک چهارم «کیک» را سبز می‌کنند. با گذشت ثانیه‌ها، برش کوچکتر می‌شود و وقتی فقط پنج دقیقه باقی می‌ماند، برش قرمز می‌شود. دیدن اینکه زمان به معنای واقعی کلمه از دست می‌رود، می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا سرعت خود را حفظ کنند.

مدیریت زمان برای کودکان ۸ تا ۱۱ سال

تکالیف و برنامه‌های غیردرسی در این سن افزایش می‌یابد، بنابراین خیلی مهم است که بچه‌ها یاد بگیرند چگونه هدف‌گذاری کنند، اولویت‌بندی داشته باشند، سازماندهی کنند و انعطاف‌پذیر فکر کنند. 

هدف شما به عنوان پدر و مادر یا معلم این است که بدون دعوا و جر و بحث، فرزند یا دانش‌آموزتان را در مسیری هدایت کنید تا بتواند زمان خودش را هدفمندتر مدیریت کند. برای انجام این کار می‌توانید: 

۵ – روی تخمین زمان کار کنید

کودکان برای ایجاد یک برنامه زمانی واقع‌بینانه، باید درک خوبی از مدت زمان داشته باشند. برای آموزش این مهارت حیاتی، در پایان روز از کودکان بخواهید چند دقیقه را صرف برنامه‌ریزی ساعات بعد از مدرسه کنند. 

به آنها جدولی بدهید که ساعات بعدازظهر و عصر را به فاصله‌های ۱۵ دقیقه‌ای تقسیم کند. هر فاصله ۱۵ دقیقه‌ای با سه ستون جدا می‌شود: بچه‌ها چه برنامه‌ای برای انجام دادن دارند / واقعاً چه کاری انجام دادند / بررسی.»

بخش بررسی ضروری است، چرا که ارزیابی مجدد دائمی نحوه انجام کارها به کودک کمک می‌کند برنامه‌اش را مطابق با نیاز خودش تطبیق دهد. 

به عنوان مثال ممکن است متوجه شود: «بعد از آخرین باری که در ساعت ۵ بعد از ظهر فوتبال بازی کردم، برای تمرکز دوباره روی تکالیفم زمان زیادی صرف کردم. این بار، تکالیفم را قبل از تمرین فوتبال انجام می‌دهم.»

خودتان می‌توانید این کار را در خانه انجام دهید. نموداری تهیه کنید، از فرزندتان بخواهید که ستون اول را خودش پر کند. سپس دو مورد آخر را با هم پر کنید و در مورد آنچه طبق برنامه پیش رفته، چیزهایی که مطابق برنامه پیش نرفته و اینکه فرزندتان چه کاری می‌تواند انجام دهد، گفت‌وگو کنید.

برای تکالیف بلند مدت نیز برنامه‌ریزی کنید. تصمیم‌گیری برای انجام تکالیف ریاضی امشب یک چیز است و فهمیدن اینکه چگونه و چه زمانی باید با گزارش کتاب سه هفته آینده روبرو شوید، چیز دیگری است.

کلید انجام پروژه‌های دورتر این است که آن‌ها را به مراحل کوچک‌تر تقسیم کنید. به عنوان مثال، خواندن کتاب یا خرید لوازم مختلف برای فعالیت هنری. سپس آن‌ها را به تکالیف شبانه کوچک‌تر تقسیم کنید. مانند «خواندن فصل‌های یک تا سه.» 

همچنین می‌توانید به فرزندان خود پیشنهاد دهید هنگام اضافه کردن وظایف مختلف به تقویم‌شان، از کاغذ یادداشت‌های برچسب‌دار استفاده کنند. به این ترتیب، اگر کاری بیش از حد انتظار طول بکشد، می‌توانند کاغذ را به راحتی به روز دیگری منتقل کنند.

۶- به کودکان در اولویت‌بندی وظایف کمک کنید

خیلی خوب است که به کودکان‌تان در برنامه‌ریزی فعالیت‌ها و ایجاد تقویم‌های خود بر اساس نیازهای‌شان کمک کنید. شما همیشه می‌توانید زمانی که در انجام کاری نیاز به همراهی دارند، به آنها کمک کنید. 

به آنها پیشنهاد دهید با تجزیه و تحلیل برنامه مدرسه خود و اولویت دادن به فعالیت‌های مختلف مدرسه و زندگی شخصی، کارهای خود را برنامه‌ریزی کنند.

تعداد کمی از کارها نیاز به اقدام فوری دارند، مانند انجام تکالیف یا آماده شدن برای آزمون؛ در حالی که برخی دیگر را می‌توان بعداً انجام داد. اجازه دهید فرزندتان بین هر دو تفاوت قائل شود. 

اولویت‌بندی کارها با اضافه کردن «میزان زمان لازم برای انجام آن کار» به انجام به موقع آن فعالیت کمک قابل توجهی می‌کند. به عنوان مثال اگر قرار است سه فصل از کتاب خوانده شود، با هماهنگی خود کودک و میزان سرعت مطالعه او، می‌توانید یک زمان مشخص برای این فعالیت تعیین و در کنار جدول یادداشت کنید.

تعیین زمان و بررسی منظم پیشرفت با همراهی بچه‌ها به القای حس مسئولیت‌پذیری و ارتقای مهارت‌های مدیریت زمان، کمک زیادی می‌کند.

۷- زمان خواب را تعیین کنید

یک ساعت خواب ثابت به کودکان یاد می‌دهد میزان زمانی را که هر روز برای مطالعه، بازی و درگیر شدن در فعالیت های دیگر لازم دارند تجزیه و تحلیل و متعادل کنند. همچنین به آنها یاد می‌دهد که زود بخوابند و از آن طرف هم زود بیدار شوند که همین موضوع یکی از عوامل کلیدی در مدیریت زمان است.

۸- زمان غذا را به طور منظم حفظ کنید

درست مانند زمان خواب منظم، یکنواختی در زمان غذا نیز ضروری است. می‌توانید از این زمان برای دور هم جمع شدن تمام اعضای خانواده استفاده نمایید و در مورد روزتان صحبت کنید. فرزند شما با گوش دادن به دیگران، چیزهای جدیدی یاد می‌گیرد. علاوه بر این، اگر در طول شام در مورد کارهای انجام نشده صحبت کنید، کودک شما نیز می‌تواند راه های مقابله و اصلاح را بیاموزد.

۹- قوانینی برای وسایل دیجیتالی وضع کنید

در خانه قوانینی در مورد وسایلی مانند موبایل، تبلت و دیگر دستگاه‌های الکترونیکی و دیجیتالی تنظیم کنید. اگرچه ابزارهایی مانند موبایل می‌توانند کارایی را بهبود ببخشند اما در صورت استفاده مداوم، می‌توانند در روال روزانه کودکان اختلال ایجاد کنند. از این رو، در خانه در مورد استفاده از آنها قوانینی تنظیم کنید که خودتان هم بتوانید به آن پایبند باشید. همچنین می توانید منطقه و زمان بدون تلفن همراه داشته باشید. 

به عنوان مثال قرارتان این باشد که دور سفره یا میز شام، کسی از تلفن همراه استفاده نمی‌کند. اما لازم است خودتان نیز این قانون را رعایت کنید. نمی‌توانید در شرایطی که کارتان مانده یا اعصابتان به هم ریخته، سر شام از گوشی استفاده کنید و توقع داشته باشید کودک‌تان قبول کند که شرایط شما با او فرق دارد. از نظر کودکتان، کار او هم به اندازه شما مهم است.

۱۰- یک منطقه مطالعه ایجاد کنید

یک مکان مناسب برای مطالعه به کودکان کمک می‌کند بتوانند فضای ذهنی‌شان را با وظایف آموزشی مرتبط کنند. اختصاص دادن یک منطقه مطالعه به دور از شرایط حواس‌پرتی می‌تواند به آنها کمک کند تکالیف و پروژه‌های خود را به موقع انجام دهند. همچنین یادتان باشد لوازم نگارش لازم را در دسترس آنها قرار دهید.

ضعف مهارت‌های مدیریت زمان در کودکان چه پیامدهایی دارد؟

عملکرد ضعیف در مهارت مدیریت زمان می‌تواند موجب اهمال کاری، نمرات و عملکرد ضعیف تحصیلی، الگوهای خواب نامنظم، عادات غذایی ناسالم، افزایش استرس و ناتوانی در وقت‌شناسی کودکان شود. 

آیا باید محدودیت‌های زمانی خاصی برای فعالیت‌های روزانه و زمان استفاده فرزندم از صفحه‌های نمایش وسایل الکترونیکی تعیین کنم؟

از آنجایی که کودکان با انواع وسایل الکترونیکی سر و کار دارند، لازم است محدودیت‌های ثابتی برای زمان استفاده از صفحه نمایش توسط فرزندتان تعیین کنید. این به معنای تعیین محدودیت‌های زمانی برای استفاده از صفحه‌های نمایش وسایل الکترونیکی و اختصاص زمان‌های خاصی از روز به عنوان «زمان بدون صفحه نمایش» است. 

به عنوان مثال برای خاموش بودن صفحه نمایش در روزهای مدرسه، به جز در مواقعی که برای انجام تکالیف لازم است، قانونی تنظیم کنید. همچنین زمان صرف ناهار و شام را نیز می‌توانید با قانون «بدون صفحه نمایش» پیش ببرید.

چرا فرزندم با مدیریت زمان دست و پنجه نرم می‌کند؟

تفاوت‌های یادگیری مانند نارساخوانی در کودکان باعث می‌شود در مدیریت صحیح زمان به مشکل بخورند. به عنوان مثال، اگر فرزند شما در نوشتن مشکل داشته باشد یا برای انجام خواسته‌های مدرسه مساله‌ای داشته باشد و در انجام فعالیتی گیر کرده باشد، کارها را به تعویق می‌اندازد و زمان را درست مدیریت نمی‌کند. 

به طور مشابه، کودکان دارای ناتوانی‌های یادگیری مانند ADHD با عملکرد اجرایی مشکل دارند و ممکن است در مدیریت زمان خود نیز با مشکل مواجه باشند.

سخن پایانی

کودکان تمام روز خود را با فعالیت‌های مختلف از جمله بازی، مطالعه، تماشای فیلم یا گاهی چسبیدن به صفحه نمایش موبایل و تبلت می‌گذرانند. از این رو، آموزش مدیریت زمان برای کودکان ضروری است. مدیریت زمان، مهارتی کاربردی است که می‌تواند نقش مهمی در زندگی آینده کودکان داشته باشد و چه بهتر که از همان اوایل زندگی آموخته شود.

یادگیری و تمرین این مهارت می‌تواند به کودکان کمک کند ارزش زمان را درک کنند و اولویت‌های خود را درست تنظیم کنند. همچنین، به اتمام به موقع کارها کمک می‌کند و استرس لحظه آخری را کاهش می‌دهد. هر مرحله از زندگی کودک در رشد آنها اهمیت زیادی دارد. از این رو، تقسیم فعالیت‌ها و متعادل کردن برنامه‌های آنها کمک می‌کند مهارت‌های مدیریت زمان را به دست بیاورند. راهکارهای زیادی برای کمک به کودکان وجود دارد که در این مقاله به آنها پرداختیم. روش‌هایی که به کودکان کمک می‌کند یاد بگیرند و مدیریت زمان را در برنامه روزانه خود بگنجانند.

وظیفه نهایی در هر تمرین این است که کودک اهمیت زمان را درک کند. وقتی یاد می‌گیرند برای فعالیت های خود برنامه‌ریزی کنند، می‌دانید که کار درستی انجام داده‌اید. اگر در برنامه‌ریزی مشکل دارند نگران نباشید؛ تمرین مداوم می‌تواند باعث شود کودک شما رفته‌رفته مهارت مدیریت زمان خودش را تقویت کند. تنها کاری که باید انجام دهید این است که کمک کنید، مشاهده کنید و صبور باشید.

منابع

The Age-by-Age Guide to Teaching Kids Time Management

۲۵ Simple Ways To Teach Time Management For Kids