آشنایی با مراحل رشدی کودکان زیر سه سال
خیلی از پدر و مادرها، پرسش‌های زیادی در مورد مراحل رشدی کودکان زیر سه سال خود دارند و نگران این هستند که کودک‌شان از دیگر کودکان هم سن و سال خودش، عقب باشد. به مهارت‌هایی مانند برداشتن اولین قدم، لبخند زدن برای اولین بار و دست تکان دادن به معنای «بای‌بای»، مراحل رشدی می‌گویند. مراحل رشد از جمله کارهایی است که اکثر کودکان می‌توانند در سن خاصی انجام دهند. کودکان در نحوه بازی، یادگیری، صحبت کردن، رفتار و حرکت خود (مانند سینه‌خیز رفتن، راه رفتن یا پریدن) نقاط رشدی مشخصی دارند. آگاهی از مراحل رشدی کودکان زیر سه سال، می‌تواند به پدر و مادرها کمک قابل توجهی کند. در این مقاله، از نکاتی می‌گوییم که شناخت شما را به عنوان پدر و مادر، از مراحل رشدی کودکتان، افزایش می‌دهد و به کودک شما کمک می‌کند بهترین شروع زندگی را داشته باشد. برای همراهی هر چه بیشتر با والدین کودکان زیر سه سال، نکات مهم و ضروری این گروه سنی را بر اساس سن کودکان، گروه‌بندی کرده‌ایم. اگر شما هم کودک زیر سه سال دارید، این مقاله می‌تواند به شما کمک کند از مراحل رشد طبیعی هر گروه سنی اطلاع پیدا کنید و در صورت نیاز با یک متخصص مشورت کنید.
نکات مربوط به کودکان زیر سه سال؛ نوزادان تازه متولد شده
دانستنی: بچه‌های تازه به دنیا آمده، بعد از چند روز می‌توانند در جواب لبخند دیگران، لبخند بزنند.
- شرایطی برای کودک خود فراهم کنید که بتواند ببیند، بشنود، راحت تکان بخورد و شما را لمس کند. در این دوران، باید بتوانید حرکت دست‌ها و پاهای کودک خودتان را به صورت جدا از هم مشاهده کنید. کودک شما به آرامی یاد می‌گیرد که چگونه حرکات خودش را کنترل کند.
- به چشمان نوزادتان نگاه کنید و در پاسخ به لبخندهای او، لبخند بزنید. در این روزها، شما می‌توانید واکنش مثبت کودکتان را نسبت به حالت چهره، حرکات و حالت بدن خودتان ببینید.
- با کودک خود با لحن ملایم و کودکانه صحبت کنید. پدر، مادر یا افرادی که از کودکان زیر سه سال مراقبت می‌کنند، باید با نوزاد تازه متولد شده ارتباط برقرار کنند. در این سن، او می‌تواند بشنود و خیلی زود شروع به حفظ و کپی کردن کلمات شما می‌کند.
- به آرامی صدای خودتان را تغییر دهید. سرعت حرف‌زدن‌تان را کم و زیاد، تن صدای‌تان را بالا و پایین و بلندی صدای‌تان را کم و زیاد کنید. همچنین باید واکنش‌های صورت و بدن نوزادتان را مشاهده کنید و متوجه تعامل او با خودتان شوید.
- نوزادتان را روی شکم بخوابانید و جغجغه‌اش را جلوی او تکان دهید. به‌آرامی، جغجغه را کمی بلند کنید و او را تشویق کنید تا سر و شانه‌هایش را بالا بیاورد و حرکت آن را تماشا کند. انجام این کار به کودک شما کمک می‌کند بتواند صدای جغجغه را با چشم دنبال کند و سر و شانه‌هایش تقویت شود.
- به‌آرامی کودکتان را آرام کنید، نوازشش کنید و او را در آغوش بگیرید. با این کار می‌بینید که کودکتان چقدر راحت به نظر می‌رسد و چقدر خوشحال است که بغلش کرده‌اید.
- با کودکتان تماس پوستی داشته باشید. احساس، شنیدن و بو کردن حضور شما، در کودکتان، احساس آرامش و امنیت ایجاد می‌کند.
نکات مربوط به کودکان زیر سه سال؛ کودک ۱ تا ۶ ماهه
دانستنی: نوزادان بین ۱ تا ۳ ماهگی، چیزهایی را که بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر آنها هستند، بهتر می‌بینند. نوزادان سه ماهه، توانایی بینایی بیشتری دارند.
- شرایطی را که برای کودک تازه متولد شده‌تان فراهم کرده‌اید، ادامه دهید. شرایطی که بتواند ببیند، بشنود، راحت تکان بخورد و شما را لمس کند. با ادامه دادن این شرایط، کودکتان آرام آرام به شما اعتماد می‌کند.
- وسایل رنگارنگ را به‌آرامی جلوی بچه‌ها تکان دهید تا آن را ببینند و بخواهند وسیله را بگیرند. یک اسباب‌بازی ساده دست‌ساز مانند جغجغه، با صداهایی که در می‌آورد، می‌تواند توجه کودکتان را جلب کند.
- به کودک خود لبخند بزنید و بخندید. در این سن، خیلی زود باید بتوانید لبخند نوزاد خودتان را نیز ببینید.
- با کودک خود صحبت کنید و صداها یا حرکات او را تکرار کنید. با این کار می‌بینید که به آرامی روی صورت شما تمرکز می‌کند و سعی می‌کند از شما تقلید کند.
- به فرزندتان کمک کنید یک شی را دنبال کند. وقتی که آن را دید، شی را به‌آرامی به چپ و راست و بالا و پایین حرکت دهید. در این سن می‌بینید که سعی می‌کند شی را با چشم‌هایش دنبال کند.
- کودکتان را تشویق کنید یک وسیله بی‌خطر را بگیرد. از چیزی مانند لیوان پلاستیکی استفاده کنید. در این سن باید او را ببینید که سعی می‌کند لیوان را بگیرد یا لمس کند.
- از نشریات مختلف، تصاویری ساده از چیزهای آشنا، مردم و حیوانات برش دهید. سعی کنید تصاویری از رنگ‌ها، بافت‌ها، صحنه‌ها و چهره‌های مختلف آماده کنید.
همینجور که کودک شما به آنها نگاه می‌کند، در موردشان حرف بزنید. شما باید توجه داشته باشید که چگونه کودکتان به چیزی که می‌گویید گوش می‌دهد و به شیوه خودش واکنش نشان می‌دهد.
نکات مربوط به کودکان زیر سه سال؛ کودک ۶ تا ۹ ماهه
دانستنی: کودک شما در ۶ ماهگی، می‌تواند هر چیزی به جز عسل بخورد. تا یک سالگی نباید به کودکان عسل داده شود.
- هنگامی که از کودکتان سؤال می‌پرسید، برای پاسخ دادن به آن صبر کنید. توی ذهن‌تان تا ۱۰ بشمارید و بعد اگر جوابی نداد، خودتان به سؤال پاسخ دهید. دفعه بعدی هم پرسش ساده‌تری را امتحان کنید.
- تا جایی که می‌توانید، نام نوزادتان را بگویید. کودکان در این سن به دنبال این هستند که ببیند چه کسی نامشان را می‌گوید و سعی می‌کنند با آن شخص ارتباط بگیرند.
- هیچ وقت با صدای خیلی بلند صحبت نکنید یا آواز نخوانید؛ چرا که ممکن است نوزادتان را بترسانید.
- تا جایی که ممکن است لبخند بزنید و به کودکتان آرامش و اعتماد بدهید.
- به کودک خود وسایلی تمیز، ایمن و البته رنگی‌رنگی، مانند قاشق چوبی یا کاسه پلاستیکی بدهید تا دستش بگیرد، لمس کند یا به این ور و آن ور بکوبد و رها کند.
- کتابهای ساده تصویری، پازل و عروسک‌های دستی بسازید تا کنجکاوی کودک شما تقویت شود و به او در یادگیری چیزهای جدید کمک کند. برای ساختن یک پازل ساده، کافی است یک عکس را روی یک تکه مقوا بچسبانید و آن را با قیچی، چند قسمت کنید.
نکات مربوط به کودکان زیر سه سال؛ کودک ۹ تا ۱۲ ماهه
دانستنی: برای افزایش عزت‌نفس و اعتماد‌به‌نفس کودکان زیر سه سال، همیشه رویکرد مثبتی به فرایند یادگیری فرزند خود داشته باشید. سعی کنید از کلماتی مانند «بله»، «چه خوب»، «چه عالی» و «خیلی خوب انجام دادی» بیشتر از کلماتی مانند «نه»، «بده»، «زشته» و «خوب نیست» استفاده کنید.
- با نوزادتان قایم‌باشک بازی کنید و ببینید آیا او می‌تواند اشیایی را که پنهان می‌کنید، پیدا کند؟ می‌توانید چیزی را زیر یک پارچه پنهان کنید و بپرسید: «کجا رفت؟» یا «می‌تونی پیداش کنی؟» در این سن، با چنین کاری شما باید ببینید که کنجکاوی و میل و اشتیاق نوزادتان برای پیدا کردن آن وسیله، افزایش پیدا می‌کند.
- به نوزادتان، نام اشیا و افراد را بگویید. در این دوران، او باید علاقه نشان دهد و خیلی زود سعی کند بین کلمات و اشیا یا افراد رابطه برقرار کند.
- به کودک خود نشان دهید چگونه با دست‌هایش کلمه‌هایی مانند «خداحافظ» را نشان بدهد. خیلی زود فرزندتان باید سعی کند از شما تقلید کند و به تنهایی دست‌هایش را به نشانه «بای بای» تکان دهد و همچنین بین حرکت و بیان صوتی رابطه برقرار کند.
- به چشم، بینی و دهان عروسکش اشاره کنید. پس از نشان دادن یک قسمت روی عروسک، همان قسمت را روی صورت خودتان و نوزادتان لمس کنید. دست کودک خود را بگیرید و از او بخواهید که چشم‌ها، بینی و دهان عروسک، شما و خودش را لمس کند.
با این کار، کودکتان رفته رفته، قادر خواهد بود کلمات مختلف را به خاطر بسپارد، تشخیص دهد و آنها را به قسمت‌های بدن خودش ربط دهد.
نکات مربوط به کودکان زیر سه سال؛ کودک ۱ تا ۲ ساله
دانستنی: کودکان نوپا وقتی خوشحال می‌شوند که می‌بینند دارند بزرگسالان اطرافشان را نیز خوشحال می‌کنند.
- به کودک چیزهایی بدهید که داخل ظروف قرار بدهد و بیرون بیاورد. او سعی می‌کند که به تنهایی، وسایل را از داخل ظرف بیرون بیاورد و دوباره داخل ظرف برگرداند. این کار برای رشد مهارت‌های هماهنگی چشم و دست بسیار عالی است.
- به کودک نوپای خود وسایلی بدهید که بتواند روی هم قرار دهد. در این سن، معمولاً او باید سعی کند وسایل بیشتری را روی‌شان بچیند و بعد آنها را به زمین بیندازد یا اینکه همینجور چیزها را روی هم قرار دهد تا زمانی که خودشان بیفتند.
- از کودک خود سؤالاتی ساده بپرسید و به تلاش‌های فرزندتان برای حرف زدن پاسخ دهید. در این بازه سنی، او باید دوست داشته باشد که با پاسخ دادن یا پرسیدن سؤالات بیشتر، با او ارتباط برقرار کنید.
- سعی کنید با نوزادتان، در مورد موضوع‌های مختلف مانند طبیعت، تصاویر و محیط اطراف‌تان صحبت کنید. در این سن، شما باید کودک نوپای خود را در حال حرکت به این ور و آن ور و کشف محیط اطراف ببینید.
- از هر فرصتی از جمله زمان غذا خوردن یا حمام کردن، یا حتی هنگامی که دارید نزدیک او کار می‌کنید، برای گفت‌وگو استفاده کنید. او به زودی باید متوجه صحبت‌های شما بشود و بتواند دستورالعمل‌های ساده را دنبال کند.
- سوالات ساده را به بازی تبدیل کنید: «انگشت شست پا کجاست؟» یا «پرنده کو؟». می‌توانید به تصاویر کتاب نگاه کنید و در مورد آنچه می‌بینید حرف بزنید. او رفته‌رفته، باید کنجکاوی و تمایل هر چه بیشتری برای برقراری ارتباط با چیزهایی که می‌بیند و می‌شنود، نشان دهد.
نکات مربوط به کودکان زیر سه سال؛ کودک ۲ تا ۳ ساله
دانستنی: تمام کودکان از جمله کودکان زیر سه سال، زمانی بهتر یاد می‌گیرند که به جای سرزنش شدن به خاطر رفتارهای بدشان، به آنها آموزش داده شود چگونه باید درست و مناسب رفتار کنند.
- زمان خاصی را برای مطالعه کتاب با کودکان زیر سه سال تعیین کنید. برای کودک خود داستان بخوانید و درباره آنچه در کتاب می‌بینید، سؤال بپرسید. باید توجه داشته باشید که کودک شما مطالب را حفظ می‌کند و سعی می‌کند مطالبی را که خوانده‌اید، تکرار کند.
- با پرسیدن سؤال‌هایی که با «چند تا» شروع می‌شود و شمارش چیزهای مختلف با هم، به کودکان زیر سه سال خود کمک کنید شمردن را یاد بگیرند. به عنوان مثال: «چند تا اردک توی این صفحه هست؟» یا «چند تا بشقاب روی میزه؟» کودکان زیر سه سال در ابتدا شاید اشتباه کنند اما با تکرار زیاد یاد می‌گیرند.
- دایره‌های رنگی و شکل‌های بریده شده را به کودکان زیر سه سال خود بدهید تا مقایسه و مرتب کنند. در این سن، او باید از مرتب کردن چیزهای مختلف خوشحال شود و البته یاد می‌گیرد که چگونه اشیا، رنگ‌ها و اشکال مختلف را به هم ربط بدهد.
- با پیاده‌روی در محله خودتان، به کودکان زیر سه سال کمک کنید چیزهای اطراف را بهتر و بیشتر کشف کند. اجازه دهید کودکان زیر سه سال، حس خوبی به طبیعت و محیط اطرافشان داشته باشند.
- فرزند خود را تشویق کنید نام و سن خودش را به شما بگوید. با این کار می‌توانید به کودکان زیر سه سال کمک کنید توانایی کلامی خودشان را افزایش بدهند.
منابع
