برخورد با ترس از تاریکی در کودکان

برخورد با ترس از تاریکی در کودکان نام این مقاله از وب سایت روانشناسی، آموزشی، تربیتی افرادخت است. در این مقاله تیم روانشناسی افرادخت به ترس از تاریکی در کودکان و علل آن و همچنین راهکار هایی برای برخورد صحیح با کودکانی که مبتلا به فوبیا و ترس از تاریکی هستند پرداخته است. این ترس یکی از ترس های رایج در کودکان و بزرگسالان می باشد. نحوه ی برخورد صحیح با این ترس موجب رفع بسیاری از مشکلات در بزرگسالی و کودکی می شود.

ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا (Nyctophobia) چیست

ترس شدید از تاریکی یا شب است که می‌تواند با علائم شدید اضطراب و افسردگی همراه باشد. این ترس زمانی مسئله‌ساز است که بیش‌ازحد و غیرمنطقی باشد و زندگی روزمره‌ی فرد را مختل کند.

ترس از تاریکی اغلب در دوران کودکی شروع می‌شود و به‌عنوان بخشی از فرایند رشد طبیعی در نظرگرفته می‌شود.

این نوع فوبیا اغلب به دلیل عدم وجود محرک دیداری در شب است. اگر ترس از تاریکی بر روند زندگی و الگوی خواب تأثیر مخرب داشته باشد باید به پزشک متخصص مراجعه شود.

علت ترس از تاریکی چیست

ترس از تاریکی می‌تواند ریشه در روند تکاملی داشته باشد(شکارچیان اغلب در شب شکارمی‎کنند).

ترس معمولاً ناشی از خود تاریکی نیست؛ بلکه به علت افکار منفی است که در تاریکی رخ می‌دهد.

در تاریکی احساس امنیت کمتر است و به دلیل آن‌که بینایی کامل نیست و نمی‌توان اطراف را به درستی بررسی کرد، سایر حواس تقویت می‌شوند.

معمولاً افراد به‌دلیل‌اینکه محیط اطراف خود را به‌درستی نمی‌بینند دچار ترس شدید از تاریکی می‌شوند.

قرار گرفتن در معرض تاریکی توانایی مغز را در درک سایر حواس دچار چالش می‌کند و این می‌تواند عامل مهمی برای ترس از تاریکی باشد.

علل ترس از تاریکی و تغییرات مغزی

علاوه بر تغییرات مغز که در غیاب نور رخ می‌دهد و به افزایش اضطراب می‌انجامد، ترس از تاریکی ممکن است با ترس از خشونت یا حمله مهاجمان احتمالی ارتباط داشته باشد.

ترس از تاریکی در بزرگسالان نیز شایع است و بسیاری علت اصلی آن را آگاهی ذهن انسان بالغ در برابر خطرات احتمالی پنهان شده در فضاهای تاریک می‌دانند.

اتفاقات ترسناک در کتاب‌ها، فیلم‌ها و تجربیات دیگران به یک بزرگسال هشدار می‌دهد که چه اتفاقاتی می‌تواند برای فرد بی‌خبر در سایه بیفتد اما کودکان چطور؟ کودکانی که هنوز درک کاملی از موقعیت نداشته و شنونده تجربیات ترسناک دیگران نبوده‌اند چرا در تاریکی می‌ترسند؟

یعنی چون فرد در تاریکی جایی را نمی‌بیند، تهدیدهایی احتمالی را تصور می‌کند که ممکن است در تاریکی پنهان شده باشند.

بنابراین مهم‌ترین علت ترس از تاریکی به خودِ تاریکی مربوط نیست، بلکه به‌خاطر خطرات ناشناخته پنهان در آن است.

به همین دلیل سازندگان فیلم های ترسناک اغلب از تاریکی برای ترساندن بینندگان استفاده می‌کنند.

متخصصان بر این باورند که تاریکی حواس دیگر فرد را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. فرد صدا را می‌شنود و حرکت را حس می‌کند، اما چون نمی‌تواند منبع آنها را ببیند، به‌احتمال زیاد ترس شدیدتری به او دست می‌دهد.

ناامنی و نداشتن اعتماد به نفس هم ممکن است علل ترس از تاریکی باشند، به‌خصوص اگر فرد هنگام تنهایی از تاریکی بیشتر می‌ترسد.

برخی از روانکاوان بر این باورند که ترس از تاریکی در افراد ممکن است با اضطراب جدایی از فردی در ارتباط باشد که بیشترین دل‌بستگی را به او دارند، برای نمونه یکی از والدین.

این مسئله به‌دلیل اضطراب جدایی در کودکان رایج‌تر است.

علائم ترس از تاریکی کودک

این علائم بیشتر از ۶ ماه در فرد ادامه دارند و در عملکرد وی در زندگی اجتماعی و روابط بین فردی و شغلی تاثیر منفی می گذارد.

• اضطراب افراطی در هنگام مواجهه با جاهای تاریک.
• ایجاد علائم جسمانی و روانی ترس مانند بالا رفتن ضربان قلب و احساس دلهره شدید بلافاصله بعد از مواجه شدن با مکان تاریک.
• تلاش بسیار زیاد برای عدم مواجهه با جاهای تاریک.
• لکنت زبان و ناخن جویدن
• شب ادراری و اختلال در خواب
• گوشه گیری، کم رویی و ناتوانی در تصمیم گیری
• کودکی که از تاریکی می ترسد و با شروع شب و تاریک شدن هوا بی قرار می شود، ممکن است بهانه بگیرد و مدام به والدین بچسبد
• ممکن است مشکلات جسمانی نظیر دل درد را بهانه کند تا بتواند پیش پدر مادر خود بماند و در اتاق آن ها بخوابد.

فوبیای تاریکی می تواند بر کیفیت خواب کودک اثر بگذارد، با ادامه این شرایط ممکن است دچار اضطراب و افسردگی و دیگر اختلالات روانی و جسمانی شود که تمام این ها بر کیفیت زندگی فرد تاثیر می گذارد.

زمینۀ ژنتیکی

یکی از دلایل عدم اشتراک شدت این ترس در کودکان را می‌توان زمینه ژنتیکی آن‌ها دانست. به همین دلیل ممکن است که فرزند خردسال شما بیشتر از سایر هم‌کلاسی‌ها و یا دوستان خود در تاریکی بترسد و یک وحشت غیر قابل کنترل را تجربه کند.

برخورد با ترس از تاریکی کودکان

نسبت به علائم آگاه باشید

راهکارهای درمان ترس از تاریکی در کودکان در این بخش بررسی شده است که باید به آن توجه نمود.

کودکان به اندازه افراد بزرگسال در بیان احساسات خود توانمند نیستند بنابراین ممکن است که فرزندان شما وحشت خود از فضاهای تاریک را شفاف ابراز نکند.

والدین باید نسبت به علائم این مشکل آگاه باشند.

برخی از نشانه‌های احتمالی عبارتند از: دمدمی مزاجی، مشکل در خواب، ترس از تنهایی و صدا زدن پدر و مادر چندین بار در طول شب، گریه و بی‌قراری، توهم، شکایت از بدن درد، درخواست مکرر برای آب، شب ادراری و …

در چنین شرایط به عنوان یک پدر و مادر باید نسبت به رفتارهای کودک خود هوشیار باشید و هرچه زودتر برای بهبود این وضیعت اقدام کنید.

بی‌تفاوت نباشید

یکی از رفتارهای اشتباه والدین این است که نسبت به ترس کودک خود بی‌تفاوت بوده و فکر می‌کنند که با انکار این ترس مشکل کودک خود به خود برطرف خواهد شد.

در چنین شرایطی لازم است که به اندازه یک کارآگاه حواس جمع باشید. سعی کنید بفهمید که فرزند شما دقیقا از چه چیزی می‌ترسد.

از تنهایی؟ تاریکی؟ هجوم موجودات ترسناک در فضای تاریک؟ آدم‌ربایان و سارقان؟ یادتان باشد تنها زمانی می‌توانید به درمان ترس کودک خود کمک کنید که بدانید دقیقا از چه چیزی می‌ترسد.

محل خواب را مجهز کنید

واقعیت موجود، وحشت فرزند شما از تاریکی است پس برای درمان ترس او باید شرایط را به گونه‌ای موثر تغییر دهید. بهتر است این تغییر را از اتاق خواب کودک شروع کنید.

برای مثال در اتاق خود و کودک را باز بگذارید، نور کافی به اتاق اضافه کنید و از صداگیرها استفاده کنید. سعی کنید تا اتمام درمان ترس کودک، شب‌ها گوش به زنگ باشید تا صدای او را بشنوید.

کودک را نترسانید

به هیچ وجه دیگر برای ترساندن کودک، تنبیه و یا وادار نمودن او به انجام کاری، ترس از بودن در محیطی تاریک را دستاویز قرار ندهید. بر عکس تلاش کنید تا کودک خود را با تاریکی آشتی بدهید.

برای مثال برچسب‌هایی در اتاقش نصب کنید که با تاریکی روشن می‌شوند، شب‌ها در تاریکی قبل از خواب برای او کتاب یا لالایی بخوانید و یا همراه او به تماشای آسمان زیبای شب بنشینید.

به کودک خود اجازه بیان بدهید

گاهی پدر مادران آنقدر این احساسات را در کودک مسخره و نا پسند میپندارند که حتی اجازه بیان این ترس ها را از کودک خود می گیرند ، ولی حداقل حقی که می توان برای یک کودک قائل شد آن است که به او اجازه بدهیم تا احساسات خود را بیان نمایند.

روشن نکردن مکرر چراغ‌ها

وقتی نیمه شب کودک شما را صدا می‌زند، او را به تخت خواب خودتان نبرید. در عوض، به او آرامش دهید که همه چیز تحت کنترل است و در تاریکی او را نوازش کنید.

اگر کودک نمی‌تواند بدون شما به خواب رود، بهتر است شما در اتاق او بخوابید، تا اینکه او را به اتاق خودتان ببرید.

سعی کنید از خوابیدن تا صبح در اتاق او یا بیش از یک شب متوالی اجتناب کنید، زیرا کودک را به شما وابسته می‌کند.

بازی در تاریکی با کودک

تاریکی را برای کودک دلچسب کنید. کودکان با بازی می‌توانند با دنیای اطراف ارتباط برقرار کنند و هر چیز سختی در بازی برای آنها ساده می‌شود.

یک بازی جستجوی گنج در تاریکی برای او ترتیب بدهید و اشیای درخشانی را در نقاط مختلف پنهان کنید.

یا شب‌ها قبل از خواب با هم تمرین آرامش کنید. چشم هایتان را ببندید و در مورد یک صحنه آرامش بخش مانند بازی در ساحل خیال‌پردازی کنید.

اسباب‌بازی‌های دلبستگی کودک

برای درمان ترس از تاریکی در کودک اجازه دهید چیزی را به تختش ببرد که به آن دلبستگی دارد و با آن احساس آرامش می‌کند. اگر شی که فرزندتان به آن دلبستگی دارد، جز اشیای خطرناک برای خواب است، او را به اسباب بازی فروشی ببرید تا به دنبال یک دوست برای موقع خواب بگردد.