استرس والدین چیست؟

استرس والدین به رفاه شما آسیب می‌زند و ممکن است مسیر رشد فرزندتان را تغییر دهد. اما دقیقاً استرس والدین چیست؟ چه عواملی باعث آن می‌شوند؟ استرس چگونه بر فرزندپروری تأثیر می‌گذارد؟ و چه کاری می‌توانیم انجام دهیم تا اوضاع را بهبود بخشیم؟

به گفته روانشناسان، استرس والدین به احساس ناراحتی اشاره دارد که زمانی تجربه می‌کنید که فکر می‌کنید نمی‌توانید از پس وظایف والدینی بربیایید. انتظارات از شما بیش از حد است و شما منابع کافی برای برآورده کردن آنها ندارید (Deater-Deckard 1998; Holly et al 2019).

به طور معمول، این استرس با استفاده از یک پرسشنامه به نام “شاخص استرس والدین” یا PSI اندازه‌گیری می‌شود (Ríos et al 2022). والدین میزان موافقت خود را با مجموعه‌ای از جملات درباره احساساتشان ارزیابی می‌کنند، از جمله:

– ادراکاتشان از ویژگی‌های فرزندانشان (استرس مرتبط با کودک)،
– توانایی خودشان در مدیریت (استرس والدین)، و
– عملکرد رابطه والد-فرزند (الگوهای تعامل ناسالم).

نمره بالا در PSI نشان‌دهنده میزان زیادی از استرس است.

چه چیزی باعث استرس والدین می‌شود؟

می‌توانم پاسخی کلی به شما بدهم و بگویم “استرس والدین از حالت ذهنی شما ناشی می‌شود.” و باید گفت که این کاملاً اشتباه نیست.

برای مثال، به خودکارآمدی والدینی فکر کنید — باور به اینکه توانایی لازم برای والد خوب بودن را دارید. مطالعات تأیید کرده‌اند که خودکارآمدی والدینی با استرس والدین و رفاه آنها مرتبط است.

وقتی والدین باور دارند که توانایی موفقیت به عنوان والدین را دارند، احتمال کمتری دارد که استرس والدینی و مشکلات سلامت روانی گزارش کنند (Liu et al 2012; Albanese et al 2019).

اما این موضوع تعجب‌آور نیست، زیرا مفاهیم استرس والدینی و خودکارآمدی پایین هم‌پوشانی دارند. احساس ناکافی بودن، تحت فشار بودن، ناتوانی در انجام مسئولیت‌های والدینی… این نشانه‌های خودکارآمدی ضعیف همان احساساتی هستند که روانشناسان برای شناسایی استرس والدینی استفاده می‌کنند!

علاوه بر این، والدینی که از خودکارآمدی ضعیف رنج می‌برند، بیشتر احتمال دارد که فرزندانی با خلق‌وخوی سخت داشته باشند و کمتر احتمال دارد که سطح بالایی از حمایت اجتماعی را گزارش کنند (Fang et al 2021). والدین ممکن است دقیقاً به دلیل مواجهه با چنین چالش‌هایی اعتماد به نفس خود را از دست بدهند.

پس بله، احساس استرس تا حدی یک حالت ذهنی — یک وضعیت روانشناختی است. شما احتمالاً می‌توانید با تقویت احساس خودکارآمدی خود، احساسات استرس را کاهش دهید و تکنیک‌های مدیریت استرس متعددی وجود دارند که می‌توانند به شما در مقابله با چالش‌های روزمره کمک کنند.

اگر افکار خود را مجدداً آموزش دهید، می‌توانید واقعاً از استرس خود رهایی پیدا کنید. این خبر خوبی است و می‌توانید درباره آن در توصیه‌های مبتنی بر شواهد من برای مدیریت استرس والدینی بیشتر بخوانید.

اما نباید وانمود کنیم که استرس والدینی همیشه از خود والدین نشأت می‌گیرد، یا اینکه هر والدینی با یک مجموعه چالش‌ها روبه‌رو است!
این کاملاً درست نیست.

برای مثال، نتایج بررسی‌هایی را در نظر بگیرید که توسط S. Katherine Nelson و همکارانش انجام شده است (Nelson et al 2014; Nelson et al 2013).

محققان بیش از صد مطالعه منتشر شده در مورد والدینی، بی‌فرزندی و رفاه روانی را بررسی کردند. آنها چه چیزی کشف کردند؟

گاهی اوقات والدین سطوح بالاتری از رفاه نسبت به بزرگسالان بی‌فرزند گزارش می‌کنند. اما فقط زمانی که بار والدین کم باشد.
به طور خاص، والدین تمایل دارند که اگر فرزندانشان بزرگ شده و خانه را ترک کرده‌اند، نسبت به بی‌فرزندها شادتر باشند. والدین همچنین گزارش می‌کنند که رفاه بیشتری دارند اگر سطح حمایت اجتماعی بالایی داشته باشند یا فرزندانی بدون مشکلات: کودکانی با خلق‌وخوی آسان، در سلامت جسمی و روانی خوب.

اما در غیر این صورت؟ تفاوت زیادی وجود ندارد یا والدین معمولاً احساس بدتری دارند. و چه عواملی این بدتر شدن را تعیین می‌کنند؟ هر یک از این شرایط:

– داشتن حداقل یک فرزند با خلق‌وخوی سخت،
– داشتن حداقل یک فرزند با مشکلات پزشکی، عاطفی، یا رفتاری،
– داشتن سطوح پایین حمایت اجتماعی،
– والد مجرد بودن،
– داشتن فرزند کوچک.

درک اینکه چرا این عوامل می‌توانند رفاه والدین را کاهش دهند، سخت نیست. آنها نشانه‌های باری سنگین‌تر هستند و برخی از آنها به‌ویژه دشوارند.

برای مثال، مطالعات نشان می‌دهند که مقابله با مشکلات بیرونی فرزند (مانند پرخاشگری و نافرمانی) استرس‌زا‌تر از مواجهه با علائم افسردگی یا اضطراب کودک است. و ممکن است سطح استرس برای والدینی که فرزندانی در طیف اوتیسم دارند یا با اختلالات رشدی مواجه هستند، بالاتر باشد (Barroso et al 2018).

علاوه بر این، بار داشتن فرزندی با معلولیت رشدی یا اختلال پزشکی به شدت افزایش می‌یابد اگر از حمایت اجتماعی و اقتصادی کافی برخوردار نباشید (Dunst 2022).

اما آخرین مورد در لیست بالا — “داشتن فرزند کوچک” — نیاز به توضیح دارد، زیرا تحقیقات رو به رشدی نشان می‌دهند که کوچک‌ترین فرزندان (نوزادان) معمولاً با پایین‌ترین سطح استرس والدینی مرتبط هستند. علاوه بر این، بسیاری از والدین متوجه می‌شوند که سطح استرس آنها زمانی که فرزندانشان به دوره مدرسه راهنمایی می‌رسند، به شدت افزایش می‌یابد.

استرس والدینی در چه سنی بیشتر است؟

بدون شک پاسخ به این سوال بسته به عوامل فرهنگی و محیطی متفاوت است. به عنوان مثال، در جوامع سنتی کشاورزی، نرخ مرگ و میر نوزادان بالاست و والدین بیشترین مشکلات اقتصادی را زمانی تجربه می‌کنند که فرزندانشان بسیار کوچک هستند. در حقیقت، کودکان بزرگ‌تر با کارهای مفیدی که انجام می‌دهند به خانواده کمک می‌کنند و بیشتر از آنچه نیاز دارند، درآمد کسب می‌کنند. بنابراین ممکن است استرس والدینی در طول زمان کاهش یابد.

در مقابل، در بیشتر کشورهای مدرن و صنعتی، نرخ مرگ و میر نوزادان بسیار کمتر است و کودکان در پرداخت صورتحساب‌های والدین کمکی نمی‌کنند. بنابراین ممکن است استرس والدینی مسیر متفاوتی را طی کند. و در حالی که در هر جامعه‌ای تفاوت‌های زیادی وجود خواهد داشت (خانواده‌های مختلف با مشکلات متفاوتی روبرو هستند)، در کشورهایی مانند ایالات متحده ممکن است روندی وجود داشته باشد که استرس والدینی پس از نوزادی افزایش یابد.

برای درک بهتر این موضوع، به نتایج دو نظرسنجی که از هزاران والد آمریکایی انجام شده توجه کنید. در هر دو نظرسنجی، والدین گزارش کردند که سطح استرس آنها در دوران نوزادی فرزندانشان نسبتاً پایین بوده است.

با افزایش سن فرزندان، سطح استرس والدینی بیشتر شد و در یکی از مطالعات، استرس در دوران پیش‌دبستانی و سال‌های مدرسه راهنمایی به اوج خود رسید (Luther and Ciciolla 2016). در مطالعه دیگر، یک روند کلی از افزایش استرس در محدوده سنی ۶ تا ۱۷ سال مشاهده شد (Meier et al 2018).

اگر شما در حال حاضر از یک نوزاد مراقبت می‌کنید، ممکن است بپرسید “چطور ممکن است؟!”

به هر حال، نوزادان به مراقبت‌های دست‌اول بیشتری نسبت به کودکان بزرگ‌تر نیاز دارند. همانطور که در بخش‌های دیگر اشاره کرده‌ام، غیرقابل انکار است که مراقبت از نوزادان خواب والدین را مختل می‌کند و زمانی که والدین خواب کافی و باکیفیت نداشته باشند، سطح استرس آنها افزایش می‌یابد.

علاوه بر این، همانطور که “کئی نومگوچی” و “مارشال آلن” گزارش داده‌اند، مادران شاغل آمریکایی بیشترین فشار شغلی و مالی را زمانی تجربه می‌کنند که فرزندانشان نوزاد هستند (Nomaguchi and Allen 2019).

اما به نظر می‌رسد که ماهیت خسته‌کننده مراقبت از نوزادان با چیزی دیگر متعادل می‌شود.

والدین تمایل دارند جبران‌های روانی بیشتری از فرزندپروری زمانی که فرزندانشان بسیار کوچک هستند، تجربه کنند.
بله، مراقبت از نوزادان خسته‌کننده‌تر است. مادران، به ویژه، ممکن است در سال‌های نوزادی و پیش‌دبستانی احساس کنند که بیش از حد تحت فشار هستند.

اما در همین سال‌ها، والدین معمولاً از فرزندان خود منفی‌گرایی کمتری دریافت می‌کنند و بیشتر به آنها احساسات مثبت منتقل می‌شود (Luthar and Ciciolla 2016). والدین در این دوران معمولاً شادتر و راضی‌تر از زندگی هستند (Meier et al 2018; Luthar and Ciciolla 2016).

در مقابل، این معیارها در دوران راهنمایی یا نوجوانی به پایین‌ترین حد خود می‌رسند. رفتار منفی و مشکلات سازگاری کودکان به اوج می‌رسد. والدین احساس می‌کنند که بیشتر استرس دارند و زندگی‌شان کمتر معنی‌دار است (Luthar and Ciciolla; Meier et al 2018).

عوامل اقتصادی چگونه بر سلامت روان والدین تأثیر می‌گذارند؟

همانطور که قبلاً اشاره شد، واضح است که استرس زمانی افزایش می‌یابد که والدین منابع لازم برای کنار آمدن با فرزندان با نیازهای ویژه را ندارند. و البته این موضوع برای خانواده‌های بدون مشکلات پزشکی که تحت فشار هستند هم صادق است. فقر به‌خودی‌خود یک عامل استرس‌زا است و والدین زمانی که نگرانی‌های مالی دارند، فشار روانی بیشتری را تجربه می‌کنند (Roubinov and Boyce 2017).

همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد جوامع می‌توانند با اتخاذ سیاست‌های حمایتی از خانواده‌ها، فشار روی والدین را کاهش دهند.

برای مثال، وقتی “جنیفر گلس” و همکارانش زندگی در ۲۲ کشور غربی را بررسی کردند، تفاوت‌های چشمگیری در وضعیت رفاه والدین مشاهده شد.

در مقایسه با افراد بدون فرزند، والدین در کشورهایی که حمایت‌های کمتری دریافت می‌کنند و سیاست‌های شغلی دوستدار خانواده ندارند، وضعیت بدتری داشتند.

کجا والدین بیشترین سختی را داشتند؟ ایالات متحده بدترین وضعیت را داشت و ایرلند، بریتانیا و نیوزیلند به ترتیب در رده‌های بعدی قرار گرفتند (Glass et al 2016).

نتیجه‌گیری درباره‌ی منابع استرس والدینی

استرس والدینی فقط در ذهن شما نیست. شرایط بیرونی بسیار مهم است.

آیا کودکان می‌توانند شما را تحت فشار قرار دهند؟ قطعاً می‌توانند و این کاملاً طبیعی است که این احساس را داشته باشید.

آیا مشکلات مالی می‌توانند استرس والدینی را افزایش دهند؟ بدون شک.

آیا انزوای اجتماعی یا یک سیستم حمایتی ناکافی می‌تواند استرس را افزایش دهد؟ کاملاً. مواجهه با خصومت، جرم، تبعیض، آلودگی، ترافیک شلوغ؟ بله.

آیا استرس والدینی می‌تواند با تردید به خود، تقویت شده و توسط فرضیاتی که تنها والدین ناکافی فرزندان مشکل‌دار دارند، تشدید شود؟ قطعاً. آیا می‌تواند با کم‌خوابی تشدید شود؟ حتماً.

اگر این عوامل توانایی شما برای تأمین نیازهای فرزندانتان را تهدید کند — اگر شما را وادار به نگرانی در مورد ایمنی، سلامت و پیشرفت آن‌ها کند — آنگاه می‌تواند به استرس والدینی منجر شود.

البته این پیامی دلگرم‌کننده نیست. خیلی دلپذیرتر است که وانمود کنیم استرس والدینی صرفاً یک وضعیت ذهنی است. کافی است افکار درست داشته باشید و مشکلاتتان از بین خواهند رفت.

اما باور دارم که مواجهه با واقعیت مفیدتر است.

این موضوع به ما کمک می‌کند که مسائل را درک کنیم. بسیاری از استرس‌های والدینی توسط شرایط ساختاری جامعه ایجاد یا تشدید می‌شوند. در مقایسه با اجداد شکارچی-گردآور ما، ما سیستم‌های حمایتی ضروری برای تربیت کودکانمان را نداریم.